Rozpoczął się Tofifest!

Wreszcie, jest lato, słońce i festiwal.

Dzisiaj obejrzałam film „Śniegu już nigdy nie będzie” w reżyserii Małgorzaty Szumowskiej według scenariusza Małgorzaty Szumowskiej i Michała Englerta. Film jest dramatem / komedią.

Odtwórcy ról to:
Maja Ostaszewska/ Maria,
Agata Kulesza/ Ewa
Alec Utgoff/ Żenia
Andrzej Chyra/ żołnierz
Weronika Rosati/ Wiki
Katarzyna Figura/ miłośniczka buldogów
Łukasz Simlat/ mąż Wiki
Krzysztof Czeczot / mąż Marii

Tytuł metafora.

Oglądamy historię Żeni, przybysza ze Wschodu, wyłania się z mrocznego lasu niczym duch i niesie ze sobą tajemniczy przedmiot, który okaże się wkrótce prozaicznym łóżkiem do masażu.

Poznajemy także kilkoro mieszkańców zasobnego osiedla, właścicieli luksusowych domów, za chroniącym je przed blokowiskami wysokim murem. Mamy wrażenie, że zostały sklonowane, jeden kopią drugiego, synonimy luksusu. W tych willach ludzie różni fizycznie, bardzo podobni osobowościowo. Nuworysze, zamożna klasa średnia, przekonana, iż wyróżnia ją fakt posiadania pieniędzy i życie w luksusie. Doświadczają jednak tych samych emocji, co biedniejsi, nie są szczęśliwi, piją, by zapomnieć, zdradzają, uprawiają jogging, jeżdżą eleganckimi samochodami, prowadzą stereotypowe rozmowy, zblazowani, znudzeni, sięgają po narkotyki i inne używki.

W to środowisko wchodzi Żenia, masażysta ze Wschodu.
Przystojny, o nieprzeniknionym wzroku, którym sięga do duszy, o rękach, które leczą, hipnotyzer, uspokaja i w swoje ręce zbiera obcą, złą energię, która niszczy duszę i ciało masowanych. Spokojny, nieprzenikniony mag, terapeuta, prawie czarodziej. Przeżywa traumy z dzieciństwa, bezradność wobec choroby matki, wykorzystuje zdolności paranormalne, przesuwa szklanki, czasami mówi jak poeta.

W tym filmie Szumowska łączy sceny oniryczne z realistycznymi, maluje światłem i to światło w niezwykły sposób wydobywa, albo z mroku, albo z cienia detale i kolory.

Generalnie film operuje chłodną zielenią, fioletem, bielą, ograniczoną ilością rekwizytów.
Każda prawie przestrzeń, w której dzieje się akcja filmu, pocięta jest kratkami okien lub kwadratami szyb, drzwi, jakby to miejsce pełne blichtru, czasami estetycznego smaku, luksusowe było jednak przede wszystkim, więzieniem.

Czasami komizm graniczy z tragizmem, obserwujemy niejednorodność stylistyczną wypowiedzi, padają brutalizmy, np.  „zdzira” w ustach dziecka zwracającego się do matki, pseudo wywody intelektualistów obok wulgaryzmów albo filozoficzne refleksje zblazowanych pozerek obok banałów jeszcze większych.

Film trudny, wielowymiarowy, łączący subtelne nastroje, oniryczne wizje, ulotne, metaforyczne obrazy obok tych realistycznych, nasyconych prozą życia.

Film ma nas przekonać, że śniegu już nigdy nie będzie, coś bezpowrotnie odeszło, to co naturalne zostało utracone. Zagubiło się w tym cywilizacyjnym biegu i prowadzi do utraty darowanego raju, stad powrót do odwiecznego przekonania, że ojciec ma wybudować dom i posadzić drzewo, nauczyć troski o naturę, nie niszczyć jej cykliczności.

Różne nastroje, zderzenie komizmu sytuacji i komizmu słownego z dramatem śmierci, bezradnością, stereotypów z wolnością w myśleniu, różnych ekspresji w grze aktorskiej czyni ten film naprawdę interesującym.

Trudne, poetyckie kino, niezwykła funkcja światła, aktualność, powściągliwość, ascetyczność gry Aleca Utgoffa i przesadna ekspresyjność Katarzyny Figury, doskonałe aktorstwo Mai Ostaszewskiej to niewątpliwie walory filmu.
Warto zobaczyć.

Drugim, równie interesującym filmem tego dnia był „Moja cudowna Wanda”. Film ze świetną rolą Agnieszki Grochowskiej, w reżyserii Bettina Oberli, produkcji szwajcarskiej.

Obok Agnieszki w filmie wystąpili:
Martwe Keller, Andre Jung, Cezary Pazura.

Młoda matka dwójki dzieci Wanda jedzie do bogatego domu do Szwajcarii, by opiekować się tam starszym, niesprawnym mężczyzną, by zarobić na utrzymanie rodziny w Polsce. Jest doskonałą pielęgniarką, ale też sprząta, gotuje, dyskretnie uczestniczy w życiu rodziny Wegmeister- Gloor, rozkochuje w sobie pełnego dziecięcej nieporadności i roztargnienia George’a i wiekowego Josefa. Za pieniądze uprawia seks z podopiecznym, dla niej jest to nic nie znaczący akt, tylko szansa na zarobienie dodatkowych pieniędzy. Wyjeżdża, wraca, tworzą się komiczne i dramatyczne sytuacje, potrafi twardo negocjować warunki, kiedy przybywa jej obowiązków.

Niezwykłe są obrazy pokazujące piękno ziemi, a woda pełni, jak zawsze, funkcję oczyszczającą. Wanda poranną kąpielą zmywa z siebie brudy nocy. Ciąża Wandy komplikuje życie rodziny, ale pozwala zobaczyć rzeczywiste relacje między domownikami, dostrzec pozorność więzów rodzinnych, chciwość i bezwzględność.

Punktem kulminacyjnym filmu jest scena, w której wyjaśniają się wszystkie skrzętnie ukrywane tajemnice rodziny: niepłodność matki, córki, ich dramaty, niedokończone studia, kłamstwa.

Wali się mit szczęśliwej rodziny, bowiem łączą ją tylko pieniądze, firma i nic, poza tym. Warto zobaczyć doskonałą grę Agnieszki Grochowskiej, różnorodność emocji, które targają bohaterami, pomyśleć nad problemem adopcji, poczuciem wyższości wobec innych.

Wiesława Chmielewska

Dziennikarka MYwToruniu.pl

Urodziłam się na Mazowieckiej Równinie, a w moim oknie, jak pisał poeta,  „pole i topole”. Skończyłam jakieś szkoły (nawet wyższe), wiedziona sercem znalazłam się na pięknej ziemi mazurskiej, by ostatecznie, zupełnie niedawno, zamieszkać w Toruniu. Mam zasadę, która brzmi (słowa poety): „Nie bądź pewny, że masz czas, bo pewność niepewna”. Wiele „robiłam” w życiu dla innych, mniej dla siebie i chciałabym, by tak pozostało. Fascynuje mnie „gotyk na dotyk”, lubię ludzi, kocham najbliższych.

Znamy powiedzenie – „wszystkie drogi prowadzą do Rzymu”, ale moja droga prowadzi do Torunia. Dlaczego? Sentyment do Torunia rodził się przez wiele lat.

Ojciec, kiedy wyjeżdżał w sprawach zawodowych, często zabierał mnie w podróż pociągiem do Torunia. Jako mały chłopiec pamiętam z tego okresu „Legendę o flisaku, Legendę o baszcie, która górowała nad murami obronnymi miasta i Wisłą” i skąd wzięła się nazwa Toruń. Poznałem w tamtych latach – Ratusz Staromiejski, Krzywą Wieżę, mury obronne, no i oczywiście pomnik M. Kopernika. Pamiętam dobrze tramwaje na ul. Szerokiej i smakowite pierniki toruńskie. Łączy mnie przez wiele następnych lat dorastania wiele wspomnień.

Historycznie

W 1746 r. doszło do ogromnej tragedii w Lidzbarku. W wyniku pożaru spłonął w całości drewniany kościół pw. św. Wojciecha. Pozostały po nim zaledwie same fundamenty. Zniszczone zostało również niemalże całe miasto. Straszliwy kataklizm nie powstrzymał wiernych od działania. Postanowili oni wybudować nową, murowaną świątynię. Wysiłkiem wszystkich katolików już w 1752 r. kościół pw. św. Wojciecha został oddany do użytku.

Po pierwszym rozbiorze Polski – w 1772 r. Lidzbark został wcielony do Prus i w jego granicach był aż do 1920 r. Wyjątkiem były lata 1807 – 1815, gdy oba miasta wchodziły w skład Księstwa Warszawskiego.

Okres pod zaborem pruski odznaczał się masowym atakiem na wszystko co polskie lub z Polską związane – od nazw ulic, po oświatę i kulturę. W dziedzinie gospodarczej II połowa XIX w. charakteryzowała się szybkim rozwojem.

Okres międzywojenny

Losy naszych miast zmieniły się dopiero w 1920 r., roku powrotu naszych miast do Macierzy.

1 sierpnia 1919 r. Sejm Ustawodawczy w Warszawie zatwierdził ustawy dotyczące organizacji i zarządu byłej dzielnicy pruskiej. Utworzono województwo pomorskie ze stolicą w Toruniu. W jego skład wszedł także Lidzbark i okolice. Zaczęto tworzyć Urząd Wojewódzki Pomorski, a 17 października 1919 r. pierwszym wojewodą został Stefan Łaszewski.

Po powrocie do Polski Lidzbark administracyjnie należał do powiatu brodnickiego. Gmina składała się z 6 wójtostw i 36 miejscowości. W 1921 r. Lidzbark zamieszkiwało 3325 osób, w tym: Polaków 3151, Niemców 114 i 60 Żydów.

Najwyższą władzą samorządową Lidzbarka była Rada Miejska. Jej organem wykonawczym był Zarząd Miasta (Magistrat), kierowany przez burmistrza posiadającego wiele kompetencji. W latach 1920-1939 funkcję burmistrza pełnili: Leon Pluciński, Ignacy Dziewierzyński, Stanisław Ozorowski, Józef Paschwe, Maksymilian Rochon, Sylwester Parzybok.

Możemy także mówić o ścisłych związkach miast w zakresie oświaty. Szkoły znajdujące się na terenie lidzbarskiej gminy, podlegały pod kontrolę inspektora w Brodnicy oraz kuratora w Toruniu. 26 sierpnia 1924 r. na podstawie rozporządzenia ministra WRiOP oraz kuratorium w Toruniu szkołę powszechną w Lidzbarku przekształcono na 7-klasową z dniem 1 września 1924 r., z następującymi przedmiotami: religia, j. polski, j. francuski, rachunki, przyroda, historia, rysunki, śpiew, gimnastyka, robótki ręczne. Do szkoły uczęszczało 453 uczniów.

Na terenie miasta działały także organizacje i stowarzyszenia społeczne, do których należały m.in.: Towarzystwo Gimnastyczne Sokół, Klub sportowy, Związek Harcerstwa Polskiego, Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej, Kurkowe Bractwo Strzeleckie, Towarzystwo Śpiewu św. Cecylii, Ochotnicza Straż Pożarna, Towarzystwo Powstańców i Wojaków.

Przedstawione fakty historyczne stanowią zaledwie niewielki fragment związków, jakie istniały na przestrzeni wieków między Lidzbarkiem a Toruniem. Są raczej zachętą do poszerzenia tych wiadomości i poznania współczesnego Lidzbarka.

O związkach Lidzbarka z Toruniem mogą świadczyć także archiwa toruńskie, w których to znajduje się wiele wiadomości z dziejów Lidzbarka, chociażby w Archiwum Państwowym w Toruniu, w Archiwum Akt Dawnych Diecezji Toruńskiej. Obecnie historyczne ślady powiązań Torunia z Lidzbarkiem stanowi Diecezja Toruńska, która wpisuje się w granice ziemi chełmińskiej i michałowskiej. Śladem nowych połączeń jest także Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy. Wiele związków z Toruniem ma Lidzbark przez młodzież studiującą na UMK. Jako ciekawostkę podam, że urodzony w Lidzbarku w 1936 r. Michał Rozwadowski był prorektorem UMK.

Myślę, że obecni włodarze Lidzbarka – Pan burmistrz Maciej Sitarek i jego zastępca Pan Janusz Bielecki godnie reprezentują nasze miasto i dbają o jego rozwój. Chętnie goszczą każdych przyjezdnych na terenie miasta i gminy. W pewnym stopniu realizują także zamierzenia burmistrza Parzyboka.

Ja osobiście też zapraszam mieszkańców Torunia do odwiedzin Lidzbarka, służąc pomocą w tym zakresie.

Jerzy Krukowski

Bibliografia:

1. Dzimira M. „Lidzbark Welski, dzieje miasta 1920-1933”, Lidzbark 2014.
2. Dzimira M. „Historia Lidzbarka 1301-2011. Tajemnice i ciekawostki”, Lidzbark 2012.
3. Dzimira M. „660-lecie kościoła świętego Wojciecha w Lidzbarku”, Lidzbark 2010.
4. Skibicki F. „Lidzbark naszych przodków”, Lidzbark 2014.
5. Rzeszutko E. i Z. „Lidzbark w obrazach historią i słowem lekko powiązanych”, Lidzbark 2016.
6. Biuletyn 2021, lidzbark.pl
7. pl