Krótka historia cmentarza żydowskiego w Warszawie.

Cmentarz żydowski, przy ul. Okopowej jest drugim co do wielkości w Polsce, po nowym cmentarzu w Łodzi. Jego powierzchnia to 33,4 ha (35,5 ha).

Cmentarz żydowski przy ul. Okopowej, zwany przed wojną cmentarzem przy ul. Gęsiej, powstał z inicjatywy gminy żydowskiej w roku 1806. Jest trzecią, po cmentarzu założonym w okolicach starego miasta w XV w. i tzw. kirkucie praskim, założonym na Bródnie w roku 1780, żydowską nekropolią Warszawy.

Od samego początku cmentarz przy ul. Gęsiej był miejscem pochówku osób zamożniejszych. Biedota grzebała swoich zmarłych na cmentarzu praskim, dziś przy ul. św. Wincentego na Bródnie.

Obszar cmentarza przy ul. Okopowej sukcesywnie powiększano dokupując pobliskie grunty w latach: 1824, 1840, 1848. Ostatnich powiększeń powierzchni cmentarza dokonano w latach – 1860, 1863, 1869. W trakcie powstania list. W r. 1831 Rosjanie zniszczyli budynek przedpogrzebowy. Obiekt ten odbudowano a nawet rozbudowano stawiając domy przedpogrzebowe dla mężczyzn i kobiet oraz synagogę.

Po likwidacji getta, w dniu 15 maja 1943 r. Niemcy wysadzili w powietrze wszystkie budynki znajdujące się na cmentarzu, w tym domy przedpogrzebowe i synagogę.

Na cmentarzu oraz w jego otoczeniu dokonywano pochówków ofiar terroru niemieckiego na terenie getta. Pewna część cmentarza uległa zniszczeniu w czasie Powstania Warszawskiego. Walczyli tam z żołnierzami niemieckimi powstańcy z batalionów „Zośka”

i „Parasol”. Po zakończeniu działań wojennych na cmentarzu ponownie zaczęły się pochówki. Zagrożenie likwidacją znacznej części cmentarza żydowskiego w Warszawie miało miejsce w roku 1962. Otóż Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej Dzielnicy Warszawa – Wola wystąpiło z inicjatywą likwidacji znacznej części cmentarza żydowskiego. Zamierzano zlikwidować południową część cmentarza, w pasie o szerokości około 60 m, gdzie planowano budowę arterii komunikacyjnej. Na szczęście zamiar ten pozostał w sferze planów. Tu trzeba dodać, iż w przypadku realizacji planu budowy drogi likwidacji uległoby 5400 grobów.

W roku 1973 cm. żydowski w Warszawie wpisano do rejestru zabytków oraz został objęty opieką Urzędu Konserwatorskiego miasta stołecznego Warszawy. Cmentarz ten można zwiedzać. Tu trzeba zaznaczyć, że mężczyźni zwiedzający cmentarz zobowiązani są do noszenia nakrycia głowy. Czy warto to miejsce odwiedzić i zwiedzić.?

Tak ponad wszelką wątpliwość …!

Franciszek Kazimierski

Fotograf

O sobie:

Franciszek E. Kazimierski (ur. w 1946 r. w Warszawie) zajmuje się fotografią od ponad 40 lat. Jego początki fotografii wiążą się ze służbą w wojsku w połowie lat 60 XX wieku. Od października 1975 r. na stałe związany z Toruniem. Tu na UMK ukończył studia na Wydziale Prawa i Administracji. Dyplom mistrzowski w zawodzie uzyskał pod koniec lat 80. Po przejściu na emeryturę nie rozstaje się z fotografią. Jest laureatem licznych nagród i wyróznień.

W dniu 09 września br. grupa seniorek wybrała się na spacer do Parku Tysiąclecia. W grupie było tylko dwóch panów. Nic w tym dziwnego, ponieważ jest przeważnie tak, że zazwyczaj panie stanowią większość uczestniczek spacerów.

W Parku Tysiąclecia nie byłem kilka lat. Bardzo byłem ciekaw jak wygląda to miejsce. Wiedziałem, że planowane były „wielkie porządki”, których koszt miał wynieść 12 mln. złotych. Zmiany są bardzo widoczne – piękne ścieżki, ławki, leżaki i ……

Otóż w Parku Tysiąclecia jest znaczny fragment XIX fortalicji zwanej Przyczółkiem Mostowym. Zadaniem tego obiektu była obrona mostu na Wiśle. Około roku 1820 przystąpiono do wykupu gruntów. Prace nad budową zakończono prawdopodobnie około 1847roku. W latach pięćdziesiątych XIX w do Torunia zawitała kolej żelazna. Budowa zajęła znaczną część przyczółka mostowego – zbudowano dworzec kolejowy, który z czasem rozbudowano. Pozostało czoło przyczółka z wałami i fosą. Jest też kilka zachowanych elementów przyczółka mostowego w obszarze od ul. Dybowskiej w kierunku Wisły, zapomnianych i niedostępnych. Wracając do tematu, czyli stanu pozostałości przyczółka mostowego, z przyjemnością stwierdziłem, że fosy a właściwie woda w nich jest po prostu bezwonna. Drzewa, które wyrosły na wałach przyczółka, uczyniły wały mniej czytelnymi. We wnętrzu fortyfikacji znajduje się wytwórnia serów. Brak jest w parku informacji dot. tego miejsca. Pozwolę sobie zacytować wypowiedź profesora zwyczajnego dr hab. architekta Janusza Bogdanowskiego, autora książki ” Architektura obronna w krajobrazie Polski. Od Biskupina do Westerplatte”.

„Przyczółek Mostowy […] stanowi w skali krajowej jedyny swego rodzaju zespół o tak dawnej proweniencji i tak dobrym stanie zachowania w kraju oraz należy do unikalnych w skali europejskiej ” Kraków 12 czerwca 1995.

Franciszek Kazimierski

Fotograf

O sobie:

Franciszek E. Kazimierski (ur. w 1946 r. w Warszawie) zajmuje się fotografią od ponad 40 lat. Jego początki fotografii wiążą się ze służbą w wojsku w połowie lat 60 XX wieku. Od października 1975 r. na stałe związany z Toruniem. Tu na UMK ukończył studia na Wydziale Prawa i Administracji. Dyplom mistrzowski w zawodzie uzyskał pod koniec lat 80. Po przejściu na emeryturę nie rozstaje się z fotografią. Jest laureatem licznych nagród i wyróznień.