Naszym piórem: Ojcowie naszej Niepodległości – Otton Steinborn

Obchody 100 rocznicy odzyskania Niepodległości przez Pomorze i Kujawy trwają. Książnica Kopernikańska na ulicy Szczytnej, wpisując się w te uroczystości zaprosiła pana dr Mateusza Hübnera z toruńskiego UMK do przybliżenia licznie zebranym słuchaczom sylwetki Ottona Steinborna.

Otton Steinborn urodził się w 1868 roku we wsi Nowe Suminy w powiecie tucholskim. Był najstarszym synem spośród 14 -ga dzieci Johanna oraz Kaszubki – Elżbiety Klemp. Zdaniem badaczy życia Ottona Steinborna tak liczne rodzeństwo miało wpływ na jego charakter i usposobienie. Cechowała go miłość do ludzi, chęć służenia pomocą i opieką słabszym.

Według słów syna – Adama „choć ojciec został ochrzczony imieniem cesarzy niemieckich, stał się świadomym patriotą polskim”.

Otton Steinborn uczęszczał do gimnazjum w Pelplinie, następnie w Chełmnie, ojciec wybrał te szkoły dla syna, ponieważ prowadzono tam lekcje w języku polskim. Już w szkole związał się z polskim środowiskiem i w wieku 14 lat wstąpił do grona Filomatów Pomorskich – tajnego stowarzyszenia młodzieży polskiej. Relegowany ze szkoły za działalność w tajnym stowarzyszeniu, młody Otton przenosi się do gimnazjum w Dymnie (Demmin) w płn. – wsch. Niemczech.

Po ukończeniu gimnazjum i rocznych studiach teologicznych w Pelplinie wybiera studia medyczne. Studiuje w kilku niemieckich miastach, stopień doktora medycyny uzyskuje na uczelni w Lipsku. W trakcie studiów utrzymywał kontakty ze studentami – Polakami, podkreślał swoje przywiązanie do polskości i języka polskiego. Świadczy o tym otrzymane stypendium im. Karola Marcinkowskiego przeznaczone dla młodzieży z Księstwa Poznańskiego.

Po obronie pracy doktorskiej na uniwersytecie w Lipsku w zakresie chorób zakaźnych, w 1899 roku młody doktor osiedla się w Toruniu i tu rozpoczyna praktykę lekarską. Szybko zyskuje renomę bardzo dobrego lekarza stosującego nowatorskie metody leczenia. To w jego gabinecie został zainstalowany pierwszy aparat rentgenowski w Toruniu. W 1905 roku wydaje pracę „Krótki szkic chorób płciowych (Objaśnienia dla dorosłych i dla rodziców dzieci dorastających)”. Wygłasza i publikuje fachowe prace z zakresu medycyny, zajmuje się również tłumaczeniem artykułów medycznych na język niemiecki.

W Toruniu poznaje siostrzenicę aptekarza z Apteki Radzieckiej pannę Helenę Kawczyńską pochodzącą z Wielkopolski z rodziny o wielkich tradycjach patriotycznych i zaangażowania w pracę społeczną. W 1900 roku Otton zawiera ślub z Heleną i młodzi małżonkowie zamieszkują w pięknej kamienicy na ulicy Łaziennej 19. Ich mieszkanie stało się ośrodkiem spotkań i dyskusji dla miejscowych Polaków. Przyjaciele Steinbornów podkreślali serdeczność, bezpośredniość i poszanowanie dla tradycji panujące w ich domu. Pani Helena była „duszą” domu, aktywnie włączała się w życie kulturalne miasta, jednocześnie inspirując wiele imprez i uroczystości.

Otton Steinborn oprócz pracy lekarskiej od 1906 roku był w zarządzie prężnie działającego Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Był jednym z założycieli Towarzystwa Muzealnego. Wspólnie z żoną inspirował tworzenie czytelni ludowych.

W 1918 roku Otton Steinborn stanął na czele Komitetu dla Wyzwolenia Pomorza, w roku następnym został prezesem Polskiej Rady Ludowej. Wstępuje również do Narodowej Partii Robotniczej.

Po zakończeniu wojny na mocy postanowień traktatu wersalskiego do Polski zostały włączone Pomorze i Kujawy. 18 stycznia 1920 roku do Torunia przybywają polscy żołnierze pod dowództwem płk. Stanisława Skrzyńskiego. Dla mieszkańców miasta było to bardzo ważne wydarzenie, po 127 latach Toruń jest miastem polskim, stolicą województwa pomorskiego.

Otton Steinborn jako prezes Polskiej Rady Ludowej witał oddziały wkraczające do miasta. Jego żona objęła kierownictwo nad Komitetem Powitania Wojsk Polskich, była autorką patriotycznej w swej wymowie dekoracji w mieście. W swoich wspomnieniach tak opisała dzień 18 stycznia 1918 roku w Toruniu:

”Jeszcze chwila a wysoka prawdziwie rycerska postać pułkownika (Skrzyńskiego) zbliża się przez plac wolny, otoczony szpalerem różnych korporacji ku czekającym go przed bramą triumfalną reprezentantom ludności. Jemu naprzeciw postępuje komisaryczny prezydent miasta. Na tych dwóch postaciach skupia się teraz cała uwaga. Wszyscy czują, że to chwila historyczna. Skruszone pękają kajdany niewoli. Cisza zalega, wielki plac i każde słowo uroczystego przemówienia prezydenta miasta, który w tej chwili występował jako prezes Rady Ludowej słychać w ostatnich szeregach zebranych rzesz”.

Pani Helena zaprojektowała kilkanaście bram powitalnych, które zostały przygotowane już wcześniej w ukryciu przez cechy rzemieślnicze. Podobnie wcześniej powstał projekt polskich nazw ulic, które są aktualne do dziś.

Otton Steinborn komisarycznym burmistrzem miasta był krótko, bo do 9 lutego 1920 roku.

W okresie II Rzeczypospolitej małżonkowie Otton i Helena kontynuowali aktywną działalność społeczną i narodową. W 1921 roku doprowadzili do otwarcia Lecznicy Dobrego Pasterza. W 1920 roku doktor współtworzy Towarzystwo Lekarskie w Toruniu, pełni funkcję prezesa związku lekarzy okręgu toruńskiego, działa w Radzie Poznańsko – Pomorskiej Izby Lekarskiej. Od 1923 roku do śmierci był prezesem Towarzystwa Naukowego w Toruniu.

Dzięki jego inicjatywom w 1923 roku powstała Książnica Miejska w Toruniu, pierwsza w województwie pomorskim, o bogatych zbiorach polska biblioteka naukowa. W latach 1926-1930 pełnił zaszczytną funkcję senatora II Rzeczypospolitej.

Za swoje ogromne dokonania na polu kulturalnym, naukowym i politycznym Otton Steinborn był wielokrotnie odznaczany, między innymi Srebrnym Krzyżem Zasługi oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta.

Zmarł 4 sierpnia 1936 roku i został pochowany na cmentarzu św. Jerzego. Na Jego grobie widnieje duży głaz sprowadzony z ukochanych Borów Tucholskich.

Po śmierci męża Helena Steinbornowa nadal angażowała się w działalność na rzecz miasta, na rzecz dzieci w Towarzystwie Opieki nad Dziećmi. Organizowała Polski Czerwony Krzyż w okręgu pomorskim, współpracowała z rozgłośnią radiową w Toruniu.

Po śmierci męża sytuacja materialna pani Heleny pogorszyła się, przenosi się do mniejszego mieszkania przy ulicy Bydgoskiej 90, w którym przebywała w okresie II wojny światowej. Mimo, że władze niemieckie w okresie wojny dokwaterowały do mieszkania oficerów Wehrmachtu, pani Helena prowadziła tajne nauczanie dla toruńskiej młodzieży ucząc zakazanej historii i literatury polskiej. Przeżyła wojnę a po jej zakończeniu tak, jak całe życie podjęła działalność społeczną na rzecz mieszkańców i miasta Torunia. Zmarła 23 października 1952 roku i została pochowana obok swego męża na cmentarzu św. Jerzego.

Działalność małżonków Heleny i Ottona Steinbornów została doceniona w ich ukochanym mieście. W Toruniu znajduje się ulica ich imienia. Do dziś w siedzibie Towarzystwa Naukowego na ulicy Wysokiej znajduje się tablica poświęcona doktorowi. Poświęcono im wiele publikacji napisanych przez miłośników historii miasta i pracowników naszej uczelni.

Dzieci małżonków Adam, Witold i Bogna przez całe swe dorosłe życie kontynuowały patriotyczną działalność rodziców.

Mimo obco brzmiącego nazwiska rodzina Heleny i Ottona Steinbornów była polska, patriotyczna, oddana w służbie dla Polski i dla swej „małej Ojczyzny” – Torunia i Jego mieszkańców.

Halina Zubrycka

Dziennikarka MYwToruniu.pl

O sobie:

Wieloletnia nauczycielka historii toruńskich szkół, doradca metodyczny nauczycieli historii. Jej pasją jest historia, szczególnie biografie ludzi, którzy mieli wpływ na losy innych. Dużo czytam, latem zajmuję się ogrodem, kwiatami, przetworami, zimą dużo spaceruję podziwiając przyrodę, świat dzikich zwierząt, spotykam się z przyjaciółmi i ukochanymi wnukami.